Het Schotse referendum

Uiteraard is het resultaat er nog niet. Maar er zijn toch enkele markante vaststellingen.

Vooreerst dat de Britse (en bij uitbreiding internationale) politiek zich miskeken heeft op wat er nu gebeurt. In het akkoord dat Cameron en Salmond sloten werd bepaald dat er enkel kon gekozen worden tussen onafhankelijkheid of niet. Een derde optie werd door Cameron verworpen, met name verdere devolutie. Het dwong die voorstanders om partij te kiezen.

Ondertussen registreerde 97% van het Schotse electoraat zich en kijkt men aan tegen een opkomst die dichter bij de 90% zal liggen dan bij de tachtig. Met andere woorden: dit referendum heeft een brede basis binnen de Schotse bevolking. Want ook de 16-jarigen mogen gaan stemmen. Die leeftijdsgroep mobiliseren voor een dergelijk begrip zal niet al te gemakkelijk zijn.

En wat overduidelijk is: de voorstanders voor onafhankelijkheid winnen terrein. Waar het in het begin op ongeveer 30-70 lag is dat nu meer en meer 50-50. Het betekent dat de relatief kleine alliantie van SNP, Schotse groenen en basisgroepen er in slaagt om minder geïnteresseerde kiezers te overtuigen of mensen aantrekt die de dreigementen vanuit Londen beu zijn.

Cameron, Miliband, Clegg, de Queen Mother tot zelfs de Verenigde Staten slagen er niet in om de Schotten te overtuigen bij het Verenigd Koninkrijk te blijven. Het enige wat de Schotten eigenlijk tegen houdt is sentiment en angst. Argumenten die als rationeel worden verkocht maar in wezen dat bevatten. Het zijn trouwens aan dat soort sentimenten dat de Britse politici zich beroepen. Het Schotse project blijkt een positief antwoord te zijn dat de vanzelfsprekendheid van het Verenigd Koninkrijk raakt.

Dat zorgt voor frustratie. En dan vooral in de landen waar er gelijkaardige fenomenen bezig zijn. Want de argumenten in Schotland lijken verrassend sterk op die in - bijvoorbeeld - Vlaanderen. Schotland wil een eigen koers varen maar wordt telkens geconfronteerd met Londen. Schotland was decennia lang een winstgebied van Labour en de devolutie is ingezet door die partij. Maar waar men geen rekening mee hield was de eigen dynamiek van het parlement in Hollyrood. Ook Hollywood speelde een rol maar dat is een ander verhaal.

Het is te vergelijken met het deelstaatparlement van Catalonië waar er een brede consensus was over een referendum. Enkel de echt Spaanse partijen stemden tegen en zullen de campagne tegen onafhankelijkheid ondersteunen.

Termen als 'democratisch deficit' vallen ook in Schotland. De samenstelling van het Schotse parlement - met weliswaar een compleet ander stelsel - laat dat overduidelijk blijken.

Dat fenomeen zal er dan ook voor zorgen dat ongeacht de uitslag van het referendum Schotland hoog op de politieke agenda komt te staan in Westminster. En dat wie hoopt op de Schotse zetels meer dan vrijblijvende beloftes zal moeten maken.

Dat fenomeen zal er dan ook voor zorgen dat ongeacht de uitslag de Europese Unie een antwoord zal moeten gaan formuleren op dergelijke bewegingen. Landen als Tsjechoslovakije, Joegoslavië en de Baltische staten waren nog geen lid van de EU toen ze onafhankelijk werden of uit elkaar vielen. Zich verschuilen in de torens van Brussel - de gekende techniek - zal niet gaan want een nieuw referendum zoals bij vele van de EU-verdragen komt er niet. Kan de EU aan een democratisch proces passeren? Zal de EU 25 jaar na het vallen van het Ijzeren Gordijn er één oprichten tussen de burgers en zichzelf?

Wat de uitslag donderdag ook wordt, 'hoedje af' voor de 'Yes'-campagne. Het is ondertussen lang geleden dat de 'gevestigde' machten zich zo angstig hebben gedragen. En dat allemaal omwille van een campagne waar niemand enkele maanden terug nog een cent zou voor geven. De Schotten gierig? Vandaag geven ze de wereld een rijke les in democratie en betrokkenheid bij het bestuur. Een levend bewijs dat zelfs in deze moderne tijd er nog altijd engagement is.

En als de 'Yes' het haalt mag één ding geweten zijn: als je iets wil, kan het. En van ganserharte hoop ik dat de Schotten de wereld dat lesje leren. Want is het dat niet waar generaties voor gevochten hebben? Dat hun keuze ook de waarheid zou worden.