De grenzen van Europa

Oude grenzen, oude gevoeligheden..

Met de crisis in Oekraïne bereikt Europa de grenzen van zijn omschrijving. Een splitsing van Oekraïne zou dat nog meer duidelijk maken.

Ligt de grens van Europa niet aan de Oeral maar aan de Dnjepr? Het zou wel eens de realiteit kunnen worden want wie de politieke kaart van het land bekijkt moet vaststellen dat die stroom het Westers gezinde deel en het Russisch gezinde deel afbakent.

Toeval? Niet echt. Het westelijk deel van Oekraïne behoorde doorheen de jaren vooral bij Litouwen, Polen en Oostenrijk-Hongarije. Bij de vrede van Brest-Litovsk werden de Baltische staten, Wit-Rusland en Oekraïne los gemaakt van Rusland. Na de Pools-Russische oorlog van 1921 ging het grootste deel van Oekraïne over naar de Sovjet-Unie. Maar één van de meest opstandige steden, Lvov of Lviv (al naar gelang de taal), bleef tot 1939 Pools. Ruslana is overigens afkomstig uit die regio.

Het andere gedeelte van Oekraïne kwam in Russische handen en werd getransformeerd naar Sovjet-model. Miljoenen kwamen om door de collectivisering van de landbouw. Het resultaat was er snel: van zodra de Duitsers het Rode Leger uit Oekraïne jaagden steunden de inwoners, net zoals de inwoners van de Baltische landen, de Duitsers. Tot ook die het te bont maakten.   

Na de oorlog volgden de deportaties: Polen werden verjaagd richting het Westen waar de Oder-Neisse-grens de afbakening vormde met Duitsland. Miljoenen Duitsers werden naar het Westen verjaagd, ook diegenen die al eeuwen in het gebied woonden. De Krim-Tartaren werden grotendeels gedeporteerd. Met de komst van de Russische vloot volgden ook massaal Russen.

De Baltische staten werden eerst onafhankelijk. Het duurde tot de poging tot staatsgreep van het leger en de communisten eer ook Oekraïne zich onafhankelijk verklaarde en het lidwoord ‘de’ voor de naam liet vallen. Maar de oude breuklijnen in het land hebben zich duidelijk laten zien de voorbije weken.

Geopolitiek zou een breuk van Oekraïne de kaarten in Oost-Europa grondig door elkaar halen. Vooreerst zal dit voor Rusland aanzien worden als een vernedering. Dit deel van Oekraïne ging door het verdrag van Brest-Litovsk over in Poolse handen en was dan ook één van de meest primaire doelen van het Molotov-Von Ribbentrop-verdrag.

Rusland wou immers de bescherming terug die de Duitsers hadden opgebouwd tegen de Russen. Beide staten hielden immers van buffers tussen hun beiden in. Het is nog steeds diezelfde politiek, gecombineerd met een streven naar natuurlijke en bevaarbare grenzen, die Rusland hanteert. Of het nu gaat om Oekraïne of Syrië. Een scenario waarbij Rusland de controle verliest over de Zwarte Zee is gewoon ondenkbaar.

Spelen verder mee: de Polen. De verhouding tussen Polen, Duitsland en Rusland is altijd een driehoeksverhouding geweest met spanningen. Het huidige Polen houdt angstvallig de Oder-Neisse in het oog aan de ene kant en aan de andere kant probeert het land uit de invloedssfeer van Rusland te blijven.  Dat mislukte na Wereldoorlog II toen Churchill zijn beloftes moest inslikken, dat mislukte in 1953 na een arbeidersopstand, dat mislukte in eerste fase na de opstand van de vakbond Solidariteit in de haven van Gdansk of Danzig en lukte uiteindelijk toen de Sovjet Unie economisch in elkaar zakte.

Maar oude rekeningen blijven bestaan. De Polen zijn de massamoord van Katyn niet vergeten en dat bleek ook toen het Poolse presidentiële vliegtuig naar aanleiding van de herdenking in 2010 neerstortte waarbij alle inzittenden, en daarbij de Poolse president, om het leven kwam. Het is absoluut geen toeval dat de Polen hun vinger in de pap willen bij dit conflict. En niet enkel als buurland dus.

De rol van de Europese Unie is uiteraard dubbel. Enerzijds probeert de Unie een verdrag te sluiten dat in het voordeel is van het Westerse deel van het land. En in het eigen voordeel uiteraard.  Figuren als Verhofstadt steunen de ‘liberalen’ in de strijd tegen de Russen. Wat zijn liberalen in deze? Ze paaien ze met beloftes van financiering. En laat nu dat eigenlijk ondenkbaar zijn. In de EU houdt men rekening met het ineenstorten van ofwel Italië ofwel Frankrijk. Om die landen recht te houden denkt men er nu al aan om de spaartegoeden te confisqueren. Wie zal dan nog denken aan een miljardensteun naar Oekraïne?

Het is het volste recht van Oekraïne om een eigen koers te varen maar het is maar de vraag of de EU de juiste richting is. Figuren als Verhofstadt hebben in het verleden al wel bewezen van geopolitieke gevoeligheid en de gevolgen van bepaalde handelingen geen kaas te hebben gegeten. En dat is pas met buskruit spelen.

Want het schuiven met grenzen in Oost-Europa heeft al meer oorlogen opgeleverd. Neem daarbij dat na Oekraïne ongetwijfeld Georgië aan de deur zal kloppen voor steun.