Blijft Lego Deens?

 

Enkele dagen terug stond in ‘Het Nieuwsblad’ dat de Deense overheid door belastingverlagingen en verminderen van regelgeving familiebedrijven in Deense handen wil houden. Maar dat geldt ook voor Lego.

Het was voor mij voldoende om getriggerd te worden.

Maar ook andere krantenartikels deze week – niet toevallig in De Tijd – deden me even terugdenken aan vroeger.

De zomer van 1996

Na de examens van dat jaar ging ik aan de slag om mijn thesis uit te tikken. Na een jaartje als praeses van NSV Gent moest dat er ook nog even door. Een hele maand juli pijnigde ik dan maar het klavier van de toenmalige PC. De IBM PS1. Zonder internet. Maar wel met een klein fortuin aan kopieën.

Het ging over de discussie over de invloed van het buitenlands bedrijfsleven in België. Tot 1995. De tekst was nog niet af of Levi Strauss kondigde de sluiting aan van de fabrieken in Gits, Wervik en Deurne. De andersglobalistische beweging zou er op volgen. Maar ook de discussie over de verankering van het bedrijfsleven hier te lande bleef gaan.

Telenet Vlaanderen

In de regeringen voor paars op Vlaams niveau – en vooral bij Luc Van Den Brande – leefde na de overname van de Generale Maatschappij door Suez de verankeringsdiscussie. Cruciale sectoren kwamen in Franse handen. Een bekend boek uit die tijd kopte ‘Vlaanderen, een Franse kolonie?’.

Vlaanderen lanceerde als alternatief voor Belgacom (nu Proximus) Telenet Vlaanderen. Met de GIMV – eind vorig jaar verkocht aan Worxinvest – werd er een kapitaalverstrekker op de mark gezet en kreeg de Vlaamse overheid steun van Ackermans en Van Haaren waar momenteel de vader van ontslagnemend staatssecretaris voor begroting Alexia Bertrand de voorzitter van is.

Maar eens paars aan het bewind was Telenet Vlaanderen – en dan zeker de naam ‘Vlaanderen’ – snel uit beeld. Ondertussen is dat paradepaardje in Amerikaanse handen terecht gekomen.

Le Défi Chinois

Kortom: het idioom was dat de staat zich best niet te veel moeide met de markt.

Nadat China na het bloedig neerslaan van het protest op het Tien An Men plein in 1989 de grenzen terug open trok werd het land het productiehuis van de wereld. Letterlijk alles komt met containers uit China. Of met vliegtuigen.

Alleen had dit als gevolg dat de industriële productie stelselmatig afnam en als het niet naar China ging naar de nog-lager-loonlanden in Zuid-Azië.

De Chinezen hebben een eigen visie op de planeet. Qua mensenrechten moet je je geen illusies maken. Welke rol de Chinezen in Afrika spelen wordt vooral stil gezegd. Het is alvast minder opzichtig als de Wagner-huurlingen uit Rusland. Maar véél en véél diepgaander op economisch vlak.

Die rol willen ze ook spelen in Europa. Zo is in de zwakke onderbuik van Europa (Italië, Balkan en Griekenland) de aanwezigheid in de economische structuren steeds groter.

Vlaanderen een Chinese kolonie?

In 2016 gaan de Chinezen op jacht in Vlaanderen. Eandis komt in het vizier. En er komt zowaar een akkoord. Alleen botst dat op een mysterieuze nota van de staatsveiligheid die op het kabinet van toenmalig minister Tommelein opduikt.

Nu, lokale besturen kijken nogal eens eerst naar de centen en dan naar de rest. In het begin van deze eeuw was er de cross-borderlease waarbij de gemeentelijke rioleringsnetten aan Amerikaanse bedrijven werden verkocht en terug geleased. Die bedrijven hadden daar in de VS een fiscaal voordeel op. Toen dat verdween verdween ook de interesse.

Maar de Chinezen krijgen steeds meer invloed op onze economie. En niet in het minst in de havens.

Het maakt ook dat de nervositeit toeneemt. Alleen niet altijd even principieel. Zo bleken bij defensie servers van Huwai te staan die -ongetwijfeld onder Amerikaanse druk – uit bedrijf werden genomen. Huwai, Tiktok…. You name it. Het passeerde allemaal wel eens de rubriek. Recent uiteraard de elektrische bussen waar de leiding van Van Hool door familiegekibbel de deur zelf open zette.

Covid

Een van de exportproducten waar we minder gelukkig mee waren was Covid 19. De echte oorzaak weten we niet en zullen we niet weten zolang China geen diepgaand onderzoek laat uitvoeren.

Het gevolg was dat de vraag naar industriële productie op het oude continent terug op de voorgrond kwam. Al blijkt die consistent duurder te zijn dan wat er via de containers naar hier komt. We zijn verwend geworden.

Oekraïne

Een tweede belangrijk signaal bleek de inval van Rusland in Oekraïne. Het Europese Korea.

Want laat het ons zo zeggen: wat we in eerste fase hebben geschonken aan Oekraïne waren de overschotten aan militair materiaal van de Koude Oorlog dat nog ter beschikking was. Vooral de Centraal-Europese landen schonken en masse oud Russisch materiaal. Zoals de Amerikanen met hun stocks uit WO II begin de jaren ’50 naar Korea trokken.

Alleen: het is op. Het Oekraïense leger is nu in sneltempo een op Westerse leest geschoeid leger geworden.

ESG

Het grootste probleem dat het Westen – en zeker Europa – nu heeft is dat de productie van wapentuig veel en veel te laag is.

Het wat ingedommelde Rheinmetall mag nu in sneltempo de oude Leopard I-tanks omturnen. Een bestelling aan granaten van de Duitse overheid is van 1.5 miljard naar 8 miljard gestegen. En ondertussen ontwikkelt het bedrijf in opdracht van de Duitse en Nederlandse defensie de nieuwe Puma-tank. Al zal uit de oorlog in Oekraïne toch naar het effect van de drones moeten gekeken worden.

Een van de gevolgen is dat Rheinmetall aardig wat kapitaal achter de hand heeft en nu Borussia Dortmund gaat sponseren. De reactie was te verwachten natuurlijk…

En er is de publieke opinie die vooral door NGO’s bestookt wordt tegen een herbewapening. Structureel zie je in beleggingen steeds meer ESG opduiken waarmee geen investeringen meer mogen gedaan worden in petroleum maar ook in defensie. Zo is het maar de vraag hoe lang het zal duren voor bijvoorbeeld Colruyt in het vuur komt te liggen die beveiligingssoftware ontwikkelt voor offshorebedrijven in opdracht van de NAVO. Barco ligt al lang onder vuur. 

Terug naar Lego

Ben ik afgedwaald? Niet echt.

Het is een schets van welke richting we uit gaan. Na de Europese verkiezingen is ook duidelijk geworden dat er binnen de EU een andere richting uitgegaan wordt op vlak van ecologie. Was het in 2014 nog een mooie bliksemafleider voor de immigratiecrisis en sommigen het leuk vonden om met Greta Thunberg op de foto te gaan bleek de boodschap van dat gezelschap een ramp voor de economie en de samenleving. Want als zelfs de Vlaamse overheid gas terug wil nemen op de rijk gesubsidieerde elektrificatie van het verkeer weet je het wel.

En welke economie willen we?

De federale overheid op zoek…

Begin 2022 werd bekend dat de federale overheid via FPIM een participatie had gekocht in verzekeraar Ageas – vroeger Fortis. Het deed de wenkbrauwen fronsen. Dit jaar kwam daar ook een participatie bij Umicore bij.

En vergeten we niet dat de overheid ook hoofdaandeelhouder is in het sinds jaren in stormachtige wateren zittende Bpost en Proximus.

In ‘De Tijd’ van 18 juni wist die krant te melden dat de FPIM ook een aandeel neemt in John Cockerill die de Franse pantserbouwer Arquus overnam. Betekent dit een verdere integratie van de defensiestructuur in Frankrijk? De firma produceert de Griffon-wagens die onwerkbaar bleken in Oekraïne. 382 zijn er aangekocht voor hier. En er zou een nieuw licht pantservoertuig ontwikkeld worden.

237

Nu, in een vrije tribune in diezelfde krant en dezelfde dag wist Prof. Em. Herman Daems dat er alles samen 237 bedrijven zijn die van strategisch belang zijn gelabeld door de federale overheid. Hij vond het maar niks dat de overheid zelf participaties neemt. Omdat die overheid de investeringen nauwelijks kan volgen.

En de kern van de zaak gaat terug toen ik mijn thesis uittikte: de kroonjuwelen van dit land zijn al lang uitverkocht. Vooral aan Frankrijk.

De kern van het betoog van Daems is dat de overheid het kader moet creëren zodat de bedrijven hier blijven en investeren. En het publiek moet eigenlijk zelf mee zorgen voor de verankering van de bedrijven. Daar zijn verschillende formules voor.

Overheidsfinanciën

En laat daar nu net de overheidsfinanciën cruciaal zijn. Hoge belastingen en een hoge staatsschuld maken dat het beschikbare kapitaal vooral afneemt. Dat zeer was er al in de jaren ’80 en ’90.

De federale overheid heeft in de decennia er voor ook geen beleid gevoerd dat het kapitaal beschikbaar houdt. In andere landen waren er pensioenfondsen die met de opbrengsten uit de bedrijven waar ze een participatie hadden de pensioenen aanvulden. Geen waterdicht beleid zoals recent bleek maar het kapitaal was er wel.

Op jacht

Met de oplopende inflatie werd de jacht geopend op de banken. Die gaven te lage intresten en dus trok de overheid zelf op jacht met een staatsbon met de hoogste rente op dat moment. Enkele banken gingen mee maar toch 20 miljard werd tijdelijk bij de overheid geparkeerd.

Op jacht 2

In de aanloop naar de verkiezingen ontstond een opbod in semantische verwarring. Vermogensbelasting, winstvermogensbelasting, vermogenswinstbelasting… Hoger Lager was er niks bij. Nu, het maakt dat wie nog een reserve opbouwt en daar iets extra mee verdient nog eens zou moeten bijleggen.In ruil voor een vermindering van de lasten op arbeid. Lastenverlagingen worden al zo lang beloofd terwijl belastingen er vooral bijkomen.

De overheid is onmachtig geworden en vertaalt dat steeds meer door fiscaliteit. Je ontsnapt er gewoon niet meer aan. En met de hete adem van de EU in de nek krijg je dan de gekste dingen.

En tsja, wie extra moet ophoesten voor aandelen en de verliezen die er altijd zijn – in het geval van de overheidsbedrijven vaak door ingrijpen van die overheid zelf – is er aan voor de moeite.

Cruciale sectoren

Op zich is er overigens niks mis met de overheid die bijvoorbeeld de nutsvoorzieningen onder controle houdt. De illusie van de absolute vrije markt maakt dat je met partners te maken krijgt die op de markt spelen met andere belangen. De Chinezen en de Russen bijvoorbeeld.

Maar de EU is in deze ook een partner die een eenheid ziet die er niet is maar er wel een rigide beleid op voert. Met de ECB als partner. Al lijkt het er op dat bepaalde landen qua subsidiëring meer mogen dan anderen.

Indien we een echte herindustrialisering willen zal de overheid terug de middelen moeten krijgen om een beleid te voeren. En dan zullen we toch eerder moeten kijken naar vernieuwende KMO dan terug grote bedrijven aan te trekken. En zorgen dat die voldoende lucht krijgen om te investeren zodat die niet moeten uitgekocht worden zoals ondertussen heel wat biotech-bedrijven in het Gentse.

Of hoe we van legoblokjes opnieuw in een discussie van 30 jaar terugkeren…